Ik ben niet een type dat vrijwillig excursies boekt op mijn vakantie. Daar is vaak ook geen noodzaak voor, want ik kan toch wel redelijk mijn eigen boontjes doppen en spreek een paar talen. Toch kreeg ik een hele rits aan flashbacks toen ik onlangs naar het programma Oplichters in het Buitenland keek van journalist Kees van der Spek op SBS6. Het programma is natuurlijk primair gericht op een mooi kijkcijfer. Daarbij gaat het op zoek naar Nederlanders die opgelicht op reis zijn. Op z’n SBS’ werd er natuurlijk een sappig verhaal van gemaakt. Er wordt nogal ophef gemaakt over één bepaalde scam in Turkije. Namelijk het tegen flinke winsten aan de man brengen van goud en juwelen in speciaal daarvoor opgezette megastores. Maar iedereen die al eens wat verder is geweest dan een weekendje naar de Eifel zal een eigen herinnering hebben aan een situatie op vakantie waarbij er achter je rug om naar je vakantiebudget wordt gehengeld.

opgelicht op reis
Overal op de wereld de zelfde truc: onder intimidatie gedwongen worden om een aankoop te doen. In Turkije viel dit soort intimidatie wel mee!  (Foto: Flip Nomad)

Wat mij in de reportage opvalt is dat er nogal naïef over het commissiestelsel in Turkije wordt gedaan. Met de nodige verbazing wordt er vastgesteld dat commissies van 40% in deze handel heel gewoon zijn. Hieronder geef ik een lang niet volledig overzicht van enkele persoonlijke ervaringen met scams op reis en hoe je daar dan mee om kan gaan. Nu moet ik er bij zeggen dat een potentiële goudverkoper bij mij toch al weinig kans maakt; ik geef niks om bling bling. Ik vind goud zelfs lelijk. Maar er is nog zo veel meer moois te koop. Lees snel verder hoe je op reis makkelijk opgelicht kan worden.

1. Tapijten uit Marokko

We waren nog maar net aangekomen in Tétouan, in het noorden van Marokko. Het was juli en bloedheet. Toen we ons hotel uit liepen werden we aangesproken door een mannetje dat ons aanbod iets van ‘zijn’ stad te laten zien. Gewillig lieten we ons door Achmed meevoeren door steegjes en langs moskeeën, maar het duurde niet lang of we werden een enorme souvenirwinkel binnengeloodst, de zaak van zijn neef. Leuk, maar na vijf minuten hadden we het wel gezien. Maar dat kon niet voordat we de tapijtafdeling niet op zijn minst een blik hadden gegund. Direct stonden er drie mannen om ons heen.

Achmed was ineens nergens meer te vinden. Op slinkse manier werd mij gevraagd wat ik dacht dat een bepaald tapijt waard zou zijn. Op dat moment schoot het door mijn hoofd om vooral géén bedrag te noemen want dat zou worden opgevat als mogelijke interesse; het startsein voor een koopproces door middel van loven en bieden. Begin je eenmaal te bieden dan begeef je je op glad ijs.

onderhandelen in tapijtwinkel, marokko
Een tapijt kopen in Marokko, begin je eenmaal te onderhandelen, dan is er geen weg meer terug! (Foto: ActiveSteve)

Ingesloten

Zo ver kwam het bij ons niet, we lieten ons niet verleiden een prijs te noemen. We wilden eigenlijk wel weg. En dat lukt nog niet eens zo heel best want we bevonden ons in een heel apart deel van de winkel, met maar één uitgang en die werd ons belemmerd door de drie heren die inmiddels niet zo vriendelijk meer waren. We waren in ingesloten. Toen ik op zoek naar een andere uitweg een deur opentrok zag ik daar een Iers stel, die we eerder beneden hadden gezien, in een verhit debat met drie andere mannen. Midden in het koopproces.

Ik riep naar ze, maar dat kwam mij duur te staan. Sissend kwam mijn ‘bewaker’ op mij af en beet me toe dat het in Marokko zeer onbeleefd was om onderhandelingen te verstoren. Hoe dan ook, wij wisten de uitgang te bereiken zonder iets gekocht te hebben. Het Ierse stel, dat we die avond in de stad tegenkwamen, vertelde ons dat ze voor 1200 dollar tegen hun zin een tapijt hadden gekocht, meer dan ze bij zich hadden. Ze zaten zonder cash en hun vakantie was voorbij. Opgelicht op reis waren ze niet, maar bedreigd hadden ze zich wel gevoeld.

In het SBS programma werd gesuggereerd dat lokale ondernemers er geen agressieve verkoop-praktijken op na zouden houden. Maar de intimidatie die wij ondervonden haalde het niet bij wat ik zag in de opnamen bij juwelier Storks in Turkije. Ze bleven in het tv-programma best nog wel netjes tegen de klanten vergeleken met wat wij in Tétouan ondervonden.

2. Edelstenen in Bangkok

Vast onderdeel van elke excursie in Bangkok is het en passant bezoeken van een enorme edelstenen showroom. De excursie was onderdeel van een pakket dat ik had gewonnen. En je mag een gegeven paard niet in de bek kijken. Toch werden we verrast door dit onaangekondigde onderdeel van het programma, nadat de vaartocht door de klongs van Bangkok (altijd een enerverende ervaring!) toch al wel snel ten einde was en we naar een ‘gem stone factory’ zouden worden gebracht, zodat we konden kijken hoe de edelstenen geslepen werden.

Tsja, leuk proces, maar na een paar minuten kijken is dat volstrekt duidelijk en vooral niet een erg opwindend schouwspel. Des te meer tijd werd ons gegund in de enorme showroom. Maar ja, ik zei het al, bling bling is niet mijn ding. We stonden dan ook al weer heel snel buiten. Het sippe gezicht van onze gids sprak boekdelen. What’s next on the program? vroeg ik vol verwachting. Nou ja, dit was het zo’n beetje wel. Hij had absoluut verwacht dat wij hier een uurtje zoet zouden zijn tussen al dat moois. Niet dus. Een uur voor het geplande einde werden we terug afgezet bij ons hotel, “zodat we nog even konden relaxen” suggereerde onze gids.

opgelicht op reis in juwelierswinkel, bangkok
Je wordt uiterst vriendelijk verwelkomd in de ‘edelstenenwarenhuizen’ die je overal in Thailand tegenkomt. Bij een beetje groepsreis bezoek je er wel een paar. (Foto: Jerome Bon)

De koning is jarig!

Een veel gebruikte truc in Bangkok is om toeristen een dergelijke showroom in te lokken met het verhaal dat de koning jarig is. En dat we boffen omdat vandaag alle toeristen tax-free mogen shoppen in de juwelenzaken. Het verschil met Turkije is dat je in Bangkok écht afgescheept gaat worden met een stuk glas in plaats van een waardevol juweel. Alles komt heel betrouwbaar over, tot en met lijsten van winkels in jouw stad, waar je de stenen met stevige winst kan doorverkopen. Not. Ik heb tijdens mijn reizen in Thailand meerdere mensen gesproken die op hun reis op deze manier waren opgelicht.

Vergeleken bij de praktijken uit de reportage van Kees van der Spek word je in Bangkok pas écht opgelicht. Je betaalt nl. honderden dollars voor een prul.

3. Taxichauffeurs en commissies

Ben je ergens niet bekend en beland je in een taxi? Bijvoorbeeld kort na aankomst op een luchthaven, zonder hotelreservering op zak? Wat is er dan makkelijker om je chauffeur te gebruiken als locale expert en je te laten brengen naar een plek die hij zou aanraden? Die naïviteit kent ook zo zijn prijs. Sinds de uitvinding van het toerisme ontvangen de aanbrengers van klandizie commissie van hotels, portiers van nachtclubs, restaurants en attracties. Zo was het, zo is het en zo zal het altijd blijven.

Stonetown, Zanzibar
Uitzicht over Stonetown vanuit je hotel. Daar kom je bijna niet zonder hulp. (Foto: Hege)

Gevolgd door een mannetje

Wij kwamen met de veerboot aan in Stonetown, de hoofdstad van Zanzibar. Op de kade zag je ze al staan, hordes sjacheraars, die met je meelopen het stadje in. Als je aan het backpacken bent, zoals wij destijds, kom je zonder reservering aan en zoek je zelf een slaapplaats uit. En ondanks dat wij ons goed hadden voorbereid en linea recta naar het pension van onze keuze liepen (uit de Lonely Planet, dat dan weer wel), werden wij gevolgd door zo’n mannetje. Hij wist van geen wijken en nadat wij waren ingecheckt, bleef hij in de lobby rondhangen. Ik weet zeker dat een deel van onze overnachtingsprijs direct naar hem terugvloeide want hij was bij ons toen wij het pension binnenliepen. De ene hand wast de andere.

In het SBS programma wordt schande gesproken van het commissiesysteem in het toerisme. Mij stuitte het ook wel eens tegen de borst, maar het is gewoon een diep ingeburgerd verdienmodel op alle plekken waar toeristen komen. Van de buschauffeur die een gratis maaltijd krijgt bij een restaurant waar de groep eet tot een reisleider die bij elke winkel een percentage van de opbrengst opstrijkt nadat de toeristen uit zijn groep er hebben afgerekend. Ik weet niet of je op je reis je dan gelijk opgelicht moet voelen.

Herken je soortgelijke situaties? Ben jij ook al eens doelwit geweest van scams of gewoon ronduit opgelicht op reis en hoe heb je je daaruit gered?