Dit is het dan. Hier houdt Nederland wel zo’n beetje op. Het bewoonde gedeelte dan. Het fietspad is opgehouden. De houten hekken, bedoeld om fietsen tegen aan te stallen, staan er verlaten bij. Ik ben de enige bezoeker van dit deel van Schiermonnikoog en alle 940 inwoners plus een onbekend aantal bezoekers heb ik achter mij gelaten. Vanaf hier kan je alleen nog maar wandelend het eiland over. Nog zeker 8 kilometer ongerepte kwelders, duintjes en strand liggen voor mij. Er is hier alleen nog maar natuur; niets is meer door mensenhanden gemaakt. Als je het Bouwe Hoekstrapad tot het eind volgt, kom je uit op de Balg, het laatste strand van Nederland. Daarachter heb je alleen nog maar Rottum, maar dat is onbewoond.

Estimated reading time: 15 minuten

Laatste update: 28 december 2022


Landje-pikkend eiland

Het kleinste Waddeneiland wordt door de eilanders bescheiden maar liefkozend Lytje Pôle genoemd: de kleine pol. Maar klein lijkt het eiland in zijn geheel niet als je bij het baken van Kaap Kobbeduinen staat. Daar sta je voor een onafzienbare steppe, waarvan je weet dat die kilometers verder in zee zal eindigen. Die afstand wordt overigens wel steeds meer. De laatste decennia is het eiland aanzienlijk aangegroeid aan de oostkant. Zo veel zelfs, dat in 2006 er een grenscorrectie tussen Groningen en Friesland aan te pas moest komen toen Schiermonnikoog illegaal Gronings territorium was ‘binnengewandeld’. Maar in het voorjaar van 2018 bleek dat het eiland ook de nieuwe grens al weer is overgestoken. De Groningers zijn dus nog niet klaar met die landje-pikkende Friezen.

schiermonnikoog, binnenkwelder, kwelder
De Binnenkwelder is onderdeel van het ruige oostelijke deel van Schiermonnikoog, waar de natuur de vrije hand heeft.
schiermonnikoog, wad, veerboot, ferry
Uitzicht over het wad met in de verte de veerboot naar Lauwersoog.

Het VVV en de Wandelmaand

Een eiland dat aan de wandel gaat, dat vraagt erom om zelf ook wandelend ontdekt te worden. Ieder jaar in november organiseert het VVV daarom de Wandelmaand. Het leent zich er prima voor, want veel auto’s rijden er niet en het merendeel van de wegen is sowieso fiets -of wandelpad. Er zijn wandelingen in allerlei thema’s. Zo kan je een zwerftocht met een natuurgids maken of met een deskundige eilandbewoner een cultuurhistorisch rondje door het dorp maken. Geheid dat je met een stuk of wat goede verhalen thuiskomt. Mijn persoonlijke favoriet is de culinaire wandeling. Een prachtig concept, waarbij je een wandeling maakt met stops in vijf verschillende restaurants, eetcafé’s en strandtenten. Telkens als er eet smakelijk op je routebeschrijving staat, ben je niet ver meer van een etablissement om daar één gang te gaan eten van een vijfgangenmenu.

schiermonnikoog, strandpaviljoen, paal 3, strand, beach
Waar in de zomer Strandpaviljoen Paal 3 te vinden is, vind je in de wintermaanden alleen nog het karkas daarvan terug.
schiermonnikoog, middenstreek
Vanuit het dorp loop je aan alle kanten zo de natuur in.

De stranden van Schiermonnikoog

Badgasten die in de zomer het eiland bezoeken (waaronder ook veel dagjesmensen), schrikken nog wel eens, als ze het duin over komen en een blik op het strand werpen. De zee is soms, zeker bij heiig weer, niet direct in beeld. De stranden van Schiermonnikoog behoren tot de breedste van Europa. Vooral het Westerstrand lijkt wel helemaal tot het in de verte zichtbare Ameland door te lopen. Vanzelfsprekend is niet moeilijk een rustig plekje voor je zelf alleen te bemachtigen.

Rondom het eiland zie je strandpalen staan. Vroeger markeerde paal 14 het meest oostelijke punt. Daar zijn in de loop van de vorige eeuw nog twee palen aan toegevoegd maar op dit moment is het eiland zelfs al een heel eind voorbij paal 16 doorgegroeid.

schiermonnikoog, strand, strandzeilen, blokarten
De stranden van Schiermonnikoog zijn ideaal voor bijvoorbeeld strandzeilen en blokarten.

De monniken van Schiermonnikoog

Het klopt dat het eiland zijn naam te danken heeft aan (waarschijnlijk) haar eerste bewoners. Dat waren Cisterciënzer monniken in grijze (“schiere”) habijten die vanuit de buurt van Dokkum een uithof op het eiland stichtten in 1166. De monniken zijn er gebleven tot de Reformatie in 1580, toen alle kerkelijke bezittingen aan de Staten van Friesland vervielen.

Maar nu, na meer dan 400 jaar, zijn de monniken weer terug op Schiermonnikoog. Begin 2019 hebben zij hun intrede genomen in de voormalige jeugdherberg Rijsbergen. Dus doet het eiland weer volledig zijn naam een eer aan. Uit het wapen van Schiermonnikoog is de schiere monnik nooit verdwenen. Die staat daarin nog steeds fier overeind.

Lees hier meer over de monniken op het eiland.

gemeentewapen, schiermonnikoog
De monnik is nog steeds aanwezig in het gemeentewapen van Schiermonnikoog.
schiermonnikoog, monnik, standbeeld
Ter herinnering aan de Monniken is in 1961 in het dorp een standbeeld van een monnik, “De Schiere Monnik”, geplaatst.

De vuurtoren en de watertoren

Zo op het oog is Schiermonnikoog twee vuurtorens rijk. Maar schijn bedriegt. De meest noordelijke, rode toren is nog wel steeds als vuurtoren in gebruik. Op exact een kilometer zuidelijk staat een witte toren die niet meer als vuurtoren in gebruik is. De torens dateren uit 1853 toen nog door middel van een open vuur de schepen op zee langs het eiland geloodst werden. Door twee vuurbakens op zo’n korte afstand van elkaar te plaatsen kon de scheepvaart het eiland onderscheiden van de overige eilanden. In het begin van de 20e eeuw werd er een elektrisch draailicht geïnstalleerd op de Noordertoren. De Zuidertoren werd gedoofd en omgebouwd tot watertoren. Tegenwoordig wordt de toren alleen nog gebruikt door de KPN die er hun antennes voor het telefoonverkeer hebben geïnstalleerd.

schiermonnikoog, langestreek
De Langestreek om de Noord is de naam van de belangrijkste straat in het dorp.
Schiermonnikoog, Middenstreek
Rond 1720 is het huidige dorp gebouwd, nadat het oorspronkelijke dorp in zee was verdwenen. Dit huisje aan de Middenstreek uit 1721 moet één van oudste huizen op het eiland zijn.

Een bijzonder verblijf

Er zijn weinig hotels die alleen al de reis waard zijn naar een bestemming. Maar Hotel Van der Werff is zo’n hotel. Als je door het halletje de gelagkamer binnenloopt, stap je uit de 21e eeuw en ben je midden in een levend hotelmuseum. Mensen zitten aan tafeltjes bedekt met bruin linnen tafellakens met daarin brandgaatjes van sigaretten. Toch oogt dat niet sleets, veeleer nostalgisch. Het ruikt naar erwtensoep die wordt geserveerd door kelners in onberispelijk zwart kostuum. Het kopje filterkoffie smaakt precies zo als vroeger thuis en zelfs de prijs is ouderwets: 80 cent. Kamer reserveren? Kan nergens online. Het hotel heeft wel een website maar als je wilt reserveren verwijst men subtiel naar de telefoon:  Wij achtten het niet noodzakelijk uw reservering schriftelijk te bevestigen daar wij u telefonisch hebben gesproken.

Het hotel haalt met een eigen bus de gasten van de boot en brengt ze daar ook weer terug. Niet-hotelgasten maken dankbaar gebruik van de gelagkamer wanneer zij op de overige bussen naar de veerboot wachten. En zo brengt vrijwel iedere bezoeker van het eiland vroeg of laat een bezoek aan Hotel Van der Werff, zonder er zelf te logeren.

schiermonnikoog, hotel van der werff,
De gelagkamer van Hotel Van der Werff, waar de tijd ergens begin 20e eeuw stil is blijven staan.

Met de fiets naar het grote niets

Maar ik wil nog helemaal niet terug naar de wal. Ik pak mijn fiets. Die is onmisbaar als je op Schiermonnikoog bent. Er is een stevige oostenwind gaan waaien maar die neem ik op de koop toe als ik via de Kooiweg recht op de duinen af fiets. Die zijn hier al lang niet zo hoog meer en veranderen verder naar het oosten in een groepje verspreide zandheuveltjes, doorkruist door kwelders. Net zo lang totdat het fietspad ophoudt en niet alleen het fietspad. En ook het bewoonde deel van het eiland, en daarmee dus zo’n beetje Nederland. Het begin van het grote niets. En dat is ook wel zo’n beetje waarvoor je naar Schiermonnikoog komt. Even helemaal niets.

schiermonnikoog, wandelen
Een wandeling over de scheidslein van duinen, kwelder, strand en wad is nooit saai.

Reistips voor Schiermonnikoog

1. Hoe kom je op Schiermonnikoog?

Er is maar één weg: via Lauwersoog, waar vandaan de rederij Wagenborg tot 5 afvaarten naar Schiermonnikoog per dag uitvoert. Als je met de auto reist, dan dien je die achter te laten in de haven. Je auto is niet toegestaan op het eiland, tenzij je een vergunning hebt. Maar heel eerlijk: je begint niets met een auto op Schiermonnikoog. Daar is het gewoon te klein voor. Voor parkeren betaal je op dit moment je 5 euro per dag, voor actuele prijzen en informatie check de site van de parkeergarage.

Naast de veerdienst van Wagenborg worden er op verzoek afvaarten uitgevoerd door de Watertaxi. Met hoe meer mensen je bent, hoe voordeliger het is.

De haven van Lauwersoog is ook per openbaar vervoer te bereiken. Vanuit Groningen pak je buslijn 163 van QBuzz en vanuit Leeuwarden rijdt buslijn 155 van Arriva.

schiermonnikoog, ferry, veerdienst
De veerboot vaart buiten het seizoen zo’n vijf maal per dag op en neer naar Lauwersoog.

2. Hoe reis je op Schiermonnikoog?

Bij aankomst in de haven staan er (elektrische) bussen klaar die je naar het dorp brengen. Sommige hotels hebben voor hun gasten een eigen bus klaar staan. Check de site van de buslijnen op Schiermonnikoog voor routes en dienstregelingen.

Ben je eenmaal op de plek van bestemming aangekomen, dan zorg je eerst dat je een fiets huurt. Wij deden dat bij Soepboer Fietsverhuur. Die zitten in het dorp, maar ze leveren ook fietsen af bij je accommodatie, waar je ook verblijft op het eiland. De fiets is het vervoermiddel bij uitstek. Ervaar hoe het is om zo rond te rijden over een autoluw eiland zonder uitlaatgassen.

3. Overnachten op Schiermonnikoog

Als je wilt overnachten op Schiermonnikoog, dan heb je keus uit een zevental hotels op Schiermonnikoog. Over het befaamde hotel Van der Werff vind je eerder in dit verhaal al wat informatie. Die kan je niet online boeken. Alle overige hotels zijn wel online te boeken.

Veel mensen verblijven in huisjes op Schiermonnikoog, die je over het hele eiland vindt. Dit zijn geen huisjes op vakantieparken of campings, maar gewoon in het dorp tussen de bewoners. Wij verbleven in Huisje Balg aan de Langestreek om de Noord. Huisjes zoals deze vind je overal.

Om het je makkelijk te maken vind je hieronder een overzicht van de laatste deals.


Booking.com

4. Restaurants op Schiermonnikoog

Tijdens onze culinaire wandeling hebben we kennis mogen maken met de variatie aan restaurants die het eiland bezit. Wij begonnen bij het familierestaurant Wantij, waar we heel gastvrij door eigenaar Atze werden ontvangen. Jammer dat we er alleen maar van de vitello tonato konden eten, want de menukaart vertoonde zo veel lekkere en verschillende gerechten. Wat hier vooral opvalt is de uitgebreide keuze uit kindergerechten. Die moet je dus zeker niet thuis laten. Het restaurant van Hotel Duinzicht is dan wel weer wat formeler, maar ook daar zou ik best moeite hebben een keuze uit de menukaart te maken. Daarop veel klassieke gerechten zoals wild en asperges. Het restaurant ziet er een beetje uit als de restaurants er in de jaren zeventig eruit zagen voor zover ik me kan herinneren uit die tijd. Lekker retro of gewoon nooit iets veranderd?

schiermonnikoog, de marlijn, strandpaviljoen
In Strandpaviljoen De Marlijn zit de sfeer er goed in rond borreltijd.

Bij Restaurant Noderstraun zijn we weer terug in deze tijd. Het heeft een groot terras aan zee maar binnen is het ook gezellig waar je rond de grote open haard kan zitten. Prima plek voor een heerlijke maaltijd of gewoon een borrel na een fikse strandwandeling. Die borrelsfeer vind je ook heel erg bij De Marlijn. Een vrij populaire strandtent die het hele jaar open is en waar een lekker informele sfeer hangt. Specialiteit is fruits de mer, die je wel ruim van te voren moet bestellen.

Terug in het dorp is het in de Tox Bar aan het eind van de middag gezellig druk. Dit is zo’n plek waar het wel eens laat zou kunnen worden als je er gaat eten. Niet voor niets prijkt er “eten drinken dansen” op de menukaarten.

5. Dingen om te doen op Schiermonnikoog

Voor zo’n klein eiland is er eigenlijk zat te doen. Ik zou er in ieder geval met gemak een week vol kunnen plannen. Het gaat mij te ver om alle mogelijkheden hier te noemen. Maar één blik op de site van het VVV van Schiermonnikoog geeft je wel een idee van wat je kan doen op Schiermonnikoog. Wat ik iedereen kan aanraden is een natuurtocht te ondernemen met Thijs de Boer, eigenaar van het Schelpenmuseum Paal 14. Vanuit dit museum worden tal van natuurexcursies georganiseerd op het eiland het en het wad. Thijs weet enorm veel van de natuur van Schiermonnikoog en kan daar ook nog eens boeiend over vertellen. Niet overslaan dus.

natuurexcursie schiermonnikoog, thijs de boer
Natuurgids Thijs de Boer toont een oude zeekaart waarop alle scheepswrakken staan ingetekend die rond het eiland vergaan zijn.

Ondertussen, aan de overkant: voor mensen die wat langere tijd op Schiermonnikoog verblijven is het misschien wel eens leuk om een uitstapje naar de wal te maken. Je zou het niet verwachten maar ook daar vind je unieke wandelroutes, zoals bij Moddergat.

6. Meer lezen over Schiermonnikoog

Een schat aan (achtergrond)informatie vind je op Schierweb.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met het VVV van Schiermonnikoog

schiermonnikoog, sunset, zonsondergang
Genieten van de zonsondergang in de duinen van Schiermonnikoog.
vogezen travelkees