Nog geen half uur na het vertrek uit Delhi vliegen we honderden kilometers lang over de besneeuwde toppen van de Himalaya. En dan, vrij plotseling, wijken de sneeuwtoppen voor een breed terracottakleurig dal. Alsof je een andere wereld binnenvliegt. Van bovenaf zijn de brede, vlakke valleien volledig kaal, bedekt met rotsen en puin in oneindig variërende grijstinten. Ons vliegtuig maakt een scherpe bocht van 270 graden om via een spectaculaire steile glijvlucht over de machtige Indus Rivier op de landingsbaan van Leh aan te koersen. Op nog geen 200 meter hoogte vlak voor Leh schampen we nog net niet de berg met het Spituk-klooster. En dan zijn we in Leh, de hoofdstad van Ladakh.
Laatste update: 17 juni 2022
Op het platform van het kleine luchthaventje passen misschien drie of vier vliegtuigen van het formaat Airbus A320 naast elkaar. En er mag absoluut niet gefotografeerd worden als we in de ijle, knisperige berglucht over het beton naar het bescheiden aankomsthalletje lopen. Het is drie graden boven nul bij een heldere lucht en windstil. De frisse berglucht wordt hier nog vermengd met een flinke scheut kerosinegeur.
Hoogteziekte in Leh
Bij de banden waar we op onze bagage staan te wachten hangen luidsprekers. Die verkondigen steeds weer het mantra: u bevindt zich op een hoogte van 3500 meter en u dient alert te zijn op klachten van hoogteziekte. Tja, dat is wel een ding, die hoogteziekte. We zijn in een uur tijd vanaf praktisch zeeniveau in één ruk gedropt op deze hoogte. Daar moet het lichaam even flink aan wennen. Dat merken de meesten in ons groepje al binnen een uur. De klachten variëren van kortademigheid en een licht gevoel in het hoofd tot kotsmisselijk zijn en flinke hoofdpijn. Beter was het geweest om de reis van Delhi naar Leh in Ladakh overland te maken. Zodat je lichaam meer geleidelijk aan de hoogte kan wennen. Maar dat is een reis van duizend kilometer en minimaal drie dagen. En die tijd hebben we helaas niet op deze reis.
Onder die omstandigheden is het extra fijn om te kunnen logeren in een comfortabel hotel als The Grand Dragon Ladakh. In de ruime kamers vinden we allemaal een flinke voorraad drinkwater, goed tegen hoogteziekte. Het advies is om minimaal 3 liter per dag te drinken. Vanuit de kamer kijk ik uit over de brede vallei van de Indus en de besneeuwde toppen van de Stok Range op de achtergrond. Het hoogteverschil heeft op iedereen in ons groepje een verschillende uitwerking. Van kortademigheid tot volledig uitgeteld en misselijk op bed. Met mij gaat het in de middag best redelijk en ik maak me op voor een oriënterende wandeling naar het centrum van Leh. Waar ik puffend en hijgend de eerste indrukken opdoe.
Tibetaanse vluchtelingen in Leh
De gebouwen in het compacte centrum zijn allemaal nog traditioneel gebouwd. Daarboven uit rijst het imposante 16e eeuwse koninklijk paleis op. Hier woonde tot 1834 de koninklijke familie van Ladakh. Maar daarover straks meer. Het gebouw bepaalt tegelijk de skyline van Leh. Het lijkt wel wat op het bekende Potala paleis in Tibet. De Main Bazar Road, dé winkelstraat van Leh, ligt erbij alsof door de tijd vergeten. Net als veel mensen die je ziet lopen. Veel daarvan zijn Tibetaanse vluchtelingen waarvoor sinds 1959 onderdak wordt geboden in diverse regio’s van India. Waaronder de regio rond Leh. Aan ruim vijfduizend vluchtelingen wordt hier onderdak geboden sinds die tijd. In het centrum van Leh vind je op diverse plaatsen markten van Tibetaanse vluchtelingen. Hier kan je best een leuke deal maken voor kleding en souvenirs.
Tot 1975 waren Leh en grote delen van Ladakh een no-go voor toeristen. De stad ligt op een strategisch gevoelige plek. In een deel van de Indiase Himalaya dat ingeklemd ligt tussen Pakistan en China (Tibet). Met beide landen wordt een broze vrede in stand gehouden. Reden waarom in Ladakh de omgeving van Leh vergeven is van de kazernes en militaire stellages.
En zo is Leh al met al behoorlijk de moeite waard om een tijdje rond te hangen. Een bezoek aan Leh is niet compleet zonder een bezoek aan de boeddhistische kloosters. Gompa is de benaming voor boeddhistische kloosters in de Himalaya. Veel liggen op markante punten in het landschap. Eenzaam op een bergje midden in een wijds dal, of tegen een steile berghelling aan gekwakt.
Ontmoeting met de koning van Ladakh
Maar eerst doen we Stok Palace aan. Ook dit gebouw ligt op een plek met magnifieke uitzichten over de Indusvallei. Gebouwd in 1820 door een koning met een vooruitziende blik. De koninklijke familie, die destijds nog in het paleis in het centrum van Leh woonde, werd namelijk 14 jaar later daarvandaan verdreven door een leger van de Dogra’s, dat Ladakh inlijfde in de nieuwe staat Jammu & Kashmir. Dit met behulp van de Britse koloniale heersers in die tijd. De koninklijke familie werd verbannen naar Stok Palace.
Tegenwoordig is Stok Palace niet alleen een museum, maar ook een heritage hotel. Daarnaast biedt het nog steeds onderdak aan de leden van de koninklijke familie. Zij runnen sinds 2008 het hotel in hun paleis. Als je hier dus een kamer boekt, ben je te gast bij de koning. Als we aankomen worden we rondgeleid en even later mogen we plaatsnemen voor een theeceremonie. Hier neemt tot onze verbazing even later de koning zelf plaats. De koning van Ladakh ziet er verre van koninklijk uit: een vijftiger in spijkerbroek, windjack en cowboyhoed.
Maar hij is wel rechtstreeks afstammeling van de Namgyal dynastie die al sinds de 10e eeuw over Ladakh heeft geregeerd. De drieënvijftigste koning van Ladakh vertelt trots hoe hij het familiebezit nu succesvol uitbaat als hotel: het Stok Palace Heritage Hotel. Niet ver van het paleis is nog een gloednieuwe zittende boeddha van 22 meter hoog, die in 2016 door de Dalai Lama is ingewijd. Die staat gewoon buiten, temidden van de naakte rotsen aan de rand van de Indusvallei.
Het Hemis Klooster bij Leh: Jesus was here?
Een kilometer of dertig down the road van Leh ligt verscholen in een zijdal, het beroemde Hemis Klooster. Bekend van het jaarlijkse Hemis Festival, waar monniken al dansend religieuze verhalen uitbeelden. Maar ook is het klooster bekend vanwege de hardnekkige legende dat vanuit deze plek de Drie Wijzen op reis gingen, hun ster achterna. En dat Jezus in zijn puberjaren in dit klooster bij Leh een deel van zijn opleiding heeft genoten. Dit verhaal is nooit op enige manier wetenschappelijk onderbouwd. Omdat de bijbel niets vertelt over de jaren van Jezus als opgroeiende jongen, zijn een aantal legendes ontstaan over zijn jonge jaren. En dit is er een van.
Onze gids Gulzar laat ons alle hoeken van het klooster zien. In de pikdonkere keuken van het klooster worden we getrakteerd op de traditionele yakboterthee. Een welkome bron voor allerlei gruwelverhalen van reizigers in de Himalaya. Ik was dus overal op voorbereid. Ik laat het lauwe, zoute en vette mengsel voorzichtig in mijn keel glijden. Eigenlijk ligt het dichter bij de smaak van soep dan de smaak van thee. Het moet natuurlijk een behoorlijk voedzaam goedje zijn, vet genoeg om het lichaam te wapenen tegen de droge kou die je hier elke winter hebt.
Het zilverwerk van Thikse
Kloosters genoeg hier in de omgeving van Leh. In Hemis zitten we zo’n vijfenveertig kilometer van de hoofdstad van Ladakh verwijderd, maar op de terugweg rijden we langs nog een paar van die markante gompa’s. Eerst langs Stokna Gompa, balancerend op een bergje aan de oevers van de Indus Rivier. Een wat langere stop maken we bij het ook al wereldberoemde Thikse Klooster. Net als het Paleis van Leh heeft ook dit gebouw aardig wat weg van het Potalapaleis in buurland Tibet. Ook dit klooster bevindt zich op de top van een heuvel in de Indusvallei niet al te ver van Leh. Dat is dus weer trappen klimmen geblazen in het twaalf verdiepingen tellende gebouw.
Het is niet moeilijk hier ergens een plekje voor je zelf te vinden om te mediteren. Zo veel waanzinnige panorama’s over de sprookjesachtige vallei van de Indus. Zo veel rust. Een monnik heeft zich op een zonnig plekje buiten geposteerd om op zijn gemak het koper -en zilverwerk op te poetsen. Misschien saai werk, maar op deze plek in dit klimaat zou ik daar ook de hele dag het koperwerk van een compleet fanfareorkest kunnen oppoetsen.
Vanaf het dak van Thikse Gompa hebben we een 360 graden uitzicht over de wijde omgeving. De Maitreya Buddha kan dat alleen maar van binnenuit door het raam bekijken. Voor het enorme boeddhabeeld hebben ze het toch al hoge plafond moeten doorbreken en zo kijkt de boeddha vanuit de bovenetage uit het raam naar het oosten. Zijn leven lang dat uitzicht dat echt nooit verveelt.
Shanti Stupa in Leh
De cirkel is rond, we arriveren aan het einde van de dag weer in Leh, waar onze gids Gulzar ons nog een laatste panorama gunt over de stad. Ditmaal vanaf de Shanti Stupa. Die hadden we ook al eerder zien liggen op een bergtop net buiten de stad. De stupa is gebouwd aan het eind van de vorige eeuw door Japanse monniken als onderdeel van een reeks peace pagoda’s die wereldwijd zijn gebouwd. Het is een fraaie stupa, maar de hoofdattractie is hier toch echt de laatste zonnestralen van de dag te zien wegsterven boven het centrum van Leh en de Indusvallei.
Morgen staat de beruchte Khardung La pas op het programma, nog eens 1800 meter omhoog, op weg naar die andere vallei die in geen enkel bezoek aan Ladakh mag ontbreken.
Travel Movie Kloosters van Leh en Ladakh
Reistips voor Leh en Ladakh
1. De ligging van Ladakh
Ladakh is een voormalig koninkrijk en is tegenwoordig een regio van Jammu en Kasjmir, de noordelijkste deelstaat van India. Dat gezegd hebbende, heb je nooit echt het gevoel in India te zijn. Ladakh ligt hoog in het Himalayagebergte op een steenworp van Tibet en Pakistan verwijderd.
2. De hoogte van Ladakh
Leh ligt op een hoogte van 3500 meter boven zeeniveau. Dat is een behoorlijke factor om rekening mee te houden. Hoogteziekte is dan ook een veel voorkomend verschijnsel hier. De meeste mensen komen in Leh per vliegtuig vanuit Delhi Ladakh binnen. De plotselinge overgang van 200 naar 3500 meter doet iets met je lichaam. Het moet wennen aan een plotseling tekort aan zuurstof en moet zijn instellingen aanpassen. Het tekort aan zuurstof openbaart zich door kortademigheid en duizeligheid. Maar het kan je ook doodziek maken. Ieder lichaam reageert anders op het hoogteverschil.
Er zijn drie remedies om hoogteziekte te voorkomen:
- Drink in ruime mate water (en geen alcohol): drie liter per dag wordt aanbevolen. Plan ook je toiletbezoek goed, want je gaat veel plassen. Door de droge lucht verdamp je haast geen zweet.
- Neem tijd om te acclimatiseren. Na onze aankomst hadden wij een volle dag vrij om helemaal niets te doen.
- Doe het rustig aan. Luister naar je lijf. Ga even zitten als je buiten adem raakt en geniet ondertussen van het landschap.
3. Beste reistijd voor Ladakh
Het hangt er van af waar je voor komt, maar over het algemeen zijn de maanden mei tot en met september de beste maanden om rond te reizen. Alle passen zijn open en je kan ook overal trekkings doen. Vanwege de grote hoogte kan het ’s nachts nog best afkoelen, houd daar dus rekening mee. Overdag doen de temperaturen alles tussen 15 en 25 graden. Op onze reis gingen laagjes uit en aan de hele dag door.
Ook in de winter heeft Ladakh veel te bieden. Je moet daarvoor wel wat avontuurlijker ingesteld zijn. En rekening houden met het feit dat bergpassen soms dagenlang dicht zijn vanwege sneeuwval. Heel avontuurlijk zijn trekkings over bevroren rivieren of safari’s waarbij je op zoek gaat naar het sneeuwluipaard.
4. Reizen naar Ladakh
De langzame manier is de route overland vanaf Delhi via Manali. De reis duurt minimaal drie dagen maar het is landschappelijk een zeer spectaculaire route. Bijkomend voordeel: je went geleidelijk aan de hoogte waardoor je minder snel last zal krijgen van hoogteziekte. Ik heb de route zelf niet gereden, maar je hoeft maar op de kaart te kijken om je iets voor te kunnen stellen van wat voor reis je te wachten staat.
Voor de reiziger met weinig tijd heb je de vluchten vanuit met name Delhi en Mumbai naar Leh. Alle vluchten naar Leh vertrekken vroeg in de ochtend en keren ook weer voor de middag terug, vanwege de altijd gevaarlijke bergwinden, die later op de dag opsteken. Vanuit Amsterdam is de meest logische route via Delhi en zal je doorgaans voor iets van 800 euro wel een vliegticket naar Leh kunnen boeken. Lukt het niet in één keer een voordelig ticket naar Leh te vinden, check dan de vliegtickets naar Delhi. Je kan vervolgens vanuit Delhi een ticket tegen een local binnenlands tarief naar Leh kopen. Of alsnog besluiten vanuit Delhi overland naar Ladakh te reizen.
5. Visum voor India
Voor India is een visum vereist. Dit kan je tegenwoordig voor een verblijf van maximaal 60 dagen relatief eenvoudig online regelen. Lees mijn aparte blog over het visum voor India er even op na voor alle informatie over het visum voor India.
6. Individueel reizen in Ladakh
Backpacken in Ladakh is prima mogelijk, maar als je op een trekking wilt gaan, dan zou ik dit zeker vooraf organiseren, of als je meer tijd hebt, na aankomst in Leh via een lokale organisatie iets proberen te organiseren. Kwaliteit hiervan varieert. Onze reis was georganiseerd door Frozen Himalayas. Bij deze organisatie kan je alles wat je wilt doen in Ladakh regelen. Ze zijn gespecialiseerd in winter trekkings en safari’s naar het sneeuwluipaard.
Ik heb een top 10 samengesteld van dagtrips en meerdaagse excursies vanuit Leh:
7. Verblijven in Ladakh
In Leh heb je een vrij goede selectie hotels van budget tot luxe. Buiten Leh kun je verwachten dat je luxe – en soms zelfs elektriciteit – moet missen in hotels en guesthouses, maar je wordt beloond met een gastvrije ontvangst. Zoek je eigen hotel hieronder:
Booking.com8. Georganiseerde reizen naar Ladakh
Op dit moment worden er vanuit Nederland geen georganiseerde groepsreizen aangeboden naar Ladakh. Nadat de spanningen tussen India en China over dit gebied onlangs weer zijn opgelaaid, geldt er een verscherpt reisadvies voor Ladakh.
Ben je avontuurlijk ingesteld, dan kan je altijd nog de tours die in Leh starten bekijken. Deze tours worden georganiseerd door een aantal internationale en lokale erkende touroperator. Het is de moeite waard deze lokale tours te checken.
9. Meer lezen over Leh en Ladakh
Over onze tocht over de Khardung La pas (5359 m) heb ik een apart verhaal geschreven.
Een reis naar Ladakh dien je grondig voor te bereiden. Welke keuzes maak je vooraf voor je route, voor trekkings, welke voorzorgsmaatregelen neem je, wat neem je mee? Een goede reisgids is onontbeerlijk. Dit zijn mijn favorieten.
Verantwoording
Dit artikel kwam tot stand door een reis die mede mogelijk werd gemaakt door Untamed Travelling, een reisorganisatie die reizen op maat naar vele landen buiten Europa organiseert.
